Cheo absoluto na noite do 28 na Casa da Cultura “Avilés de Taramancos” de Noia para a estrea do documentario “San Finx 1960”, o máis recente traballo da documentalista Irene Pin producido para o Centro de Saberes para a Sustentabilidade, institución recoñecida oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas, coa colaboración de Nós Televisión. O aforo de 100 persoas do salón de actos ficou pequeno, con público en pé, a maioría de Noia e Lousame, máis tamén con representantes da Rede de plataformas Compostela-Ulla-Tambre, que agrupa outros colectivos veciñais afectados pola minaría, como os de Touro ou Casalonga.
A presentación correu a cargo do profesor Xoán R. Doldán, Coordenador do Centro de Saberes para a Sustentabilidade e Decano da Facultade de Ciencias Económicas da Universidade de Santiago de Compostela, que enfatizou a importancia do traballo non só como documento de recupración da memoria histórica se non como instrumento pedagóxico para sensibilizar as máis novas sobre as consecuencias da minaría contaminante. A directora do proxecto, Irene Pin, agradeceu especialmente a todas as persoas e colectivos que participaron na polifonía de voces que trae o filme.
O documentario reconstrúe a historia da “catástrofe de 1960” a través da memoria e voces da veciñanza de Lousame que narran como a maior das presas de decantación de lodos das minas de San Finx tivo unha falla crítica que provocou unha avalancha de residuos mineiros que arrasou co curso fluvial ata a mesma ría de Noia deixando a súa pegada durante décadas. Trátase dun pioneiro traballo de investigación audiovisual que se adentra no inexplorado campo da memoria histórica ambiental, poñendo no foco a ocultación durante décadas das consecuencias e implicacións ambientais de industrias como a mineira. “O coñecemento do pasado é imprescindible no presente para evitar a repetición destes desastres ambientais no futuro”, enfatizou a directora no coloquio final.
Numerosas persoas asistentes tomaron a palabra durante o coloquio para destacar a importancia do traballo e a necesidade de que sexa amplamente divulgado, particularmente entre as persoas máis novas. Do propio público partiron ofrecementos para organizar novas presentacións no propio Lousame e noutros puntos da comarca. De feito, xa están axendados lanzamentos en Rianxo (11 de abril) e Carballo (25 de abril), ao que se suma a estrea en televisión na primeira semana de abril coa súa emisión en Nós Televisión. No fin do evento, o Presidente de PLADEMAR Pablo Silva ofreceu unha pequena lembranza á diretora agradecendo en nome da rede “Vida e Ría ou Minaría?” a súa achega para dar a coñecer a “espada de damocles que representan as presas da mina de San Finx para toda a xente que vive da ría”.
O documentario forma parte dun proxecto de educación e sensibilización ambiental impulsado polo Centro de Saberes para a Sustentabilidade / Centro Rexional de Educación para o Desenvolvemento Sustentábel que recoñeceu a Universidade das Nacións Unidas en 2018. O proxecto realizouse baixo o mecenado da Guerrilla Foundation de Berlín e coa colaboración de Nós Televisión. É o primeiro dunha serie de materiais dirixidos aos diversos ámbitos educativos e que serán ofrecidos gratuitamente aos centros educativos no próximo curso.
A Directora
Irene Pin, directora do documentario, tense creado un oco no mundo do documentario galego con traballos de divulgación e crítica social. En 2017 presentaba xunto con Bego Fernández ‘Morrer de vagar’, filmado en campos de refuxiadas en Grecia, e un ano antes gañaba no Festival de Cine de Roca o premio á mellor curta galega con ‘Ai, Pardiñas, dásme a vida’.
SINOPSE
Lousame, 1960. Unha presa de decantación de residuos das minas de San Finx rebenta, arrastrando río abaixo lodos e áridos. Deste evento, batizado como a “catástrofe de 1960”, apenas existen rexistros escritos. Hoxe, as presas están abandonadas, en risco dunha nova rotura. A responsabilidade evaporouse. Pero o relato do acontecido sobrevive na fráxil memoria da veciñanza, ao tempo que unha nova concesionaria e a administración se empeñan en reescribir a historia.
